Coraz częściej słyszy się o stosowaniu fizjoterapii w leczeniu bólu i schorzeń ciała i to zarówno wrodzonych, jak i pourazowych. Czym jest fizjoterapia i komu się ją zaleca? Czy wykorzystywanie naturalnych bodźców zewnętrznych pozwala leczyć poważne schorzenia i uniknąć operacji lub długotrwałego przyjmowania leków? Na czym polegają poszczególne zabiegi fizjoterapeutyczne?
Na te i inne pytania odpowiemy w poniższym artykule.
Co to jest fizjoterapia?
Fizjoterapia nazywana kiedyś rehabilitacją medyczną to integralna część obszaru nauk medycznych, oparta o wykorzystywanie w leczeniu różnych form energii fizycznej takich jak ruch, bodźce termiczne, mechaniczne, kinetyczne, elektryczne, świetlne oraz chemiczne. Jej celem jest przywrócenie pacjentom sprawności fizycznej, powrót do dobrego samopoczucia i życia bez bólu oraz zahamowanie postępu choroby czy skutków urazów. Na fizjoterapię składają się trzy główne działy, które pokrótce omówimy, a są to: kinezyterapia, fizykoterapia i masaż.
Kinezyterapia
Kinezyterapia, czyli gimnastyka lecznicza, to sposób przywracania zdrowia i sprawności pacjentom za pomocą ruchu, określonych ćwiczeń. Miejscowe ćwiczenia kinezyteraputyczne mogą mieć charakter czynny (pacjent sam wykonuje ćwiczenia), bierny (fizjoterapeuta bądź specjalistyczne urządzenie wykonuje ćwiczenie bez czynnego udziału pacjenta), a także czynno-bierny, który łączy obie te techniki.
Ogólne zabiegi kinezyterapii, obejmują ćwiczenia gimnastyki porannej, ćwiczenia ogólnokondycyjne, sport inwalidów i ćwiczenia w wodzie.
Zabiegi wykonywane w ramach kinezyterapii
Do jednej z najciekawszych dziedzin kinezyterapii zalicza się manualną terapię holistyczną. Jest to nowoczesny, medyczny system leczenia dysfunkcji i chorób narządów, które skutkują bólem i pogarszaniem się stanu zdrowia pacjenta. W zabiegach terapii holistycznej stosuje się techniki ręczne oraz odruchowe i stymuluje się nimi zarówno stawy, kręgosłup i kończyny, jak i tkanki miękkie (mięśnie, powięzi, więzadła i ścięgna), a za ich pośrednictwem leczniczo wpływa się także na układ nerwowy. Równolegle prowadzi się terapię edukacyjną w zakresie roli negatywnego oddziaływania stresu na ciało i odwrotnie, bowiem nauka ta, patrząc na człowieka całościowo, jako na „systemie naczyń połączonych” skupia się zarówno na fizyczności pacjenta, jak i jego psychice.
Inną dziedziną kinezyterapii jest terapia uroginekologiczna, która ma na celu leczenie dolegliwości związanych z zaburzeniami funkcjonowania mięśni dna miednicy. Dotyczą one zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Dzięki odpowiednio przeprowadzanym ćwiczeniom, elektrostymulacji i pracy nad wypracowywaniem zdrowych nawyków można z powodzeniem uniknąć konieczności ingerencji chirurgicznej w takich dolegliwościach jak nietrzymanie moczu, problemy związane z erekcją i prostatą, opadanie narządów jamy brzusznej czy powrót do formy po porodzie.
Fizjoterapia ma również udział we wspomaganiu leczenia neurologicznego. Chcąc w prosty sposób odpowiedzieć na pytanie dotyczące tego, na czym polega i jakimi obszarami stymulacji i wspomagania ludzkiego organizmu zajmuje się rehabilitacja neurologiczna, można powiedzieć, że jest to po prostu rehabilitacja systemu nerwowego. Ma ona zastosowanie zazwyczaj jako terapia wspomagająca leczenie udarów mózgu, stwardnienia rozsianego, urazów rdzenia kręgowego czy tętniaków i guzów mózgu. Nierzadko konieczność prowadzenia terapii neurologicznej towarzyszy pacjentowi przez całe życie, jak ma to miejsce np. u pacjentów z porażeniem mózgowym czy z zespołem Downa.
Fizykoterapia
Fizykoterapia to rodzaj rehabilitacji medycznej, podczas której wykorzystuje się w celach leczniczych zjawiska fizyczne. Są nimi na przykład prąd elektryczny, światło, magnetyzm, ultradźwięki oraz niska temperatura. Jej celem jest usprawnienie mięśni i tkanek po urazach, a także stymulacja układu odpornościowego i pobudzenie procesów gojenia i odnowy tkanek.
Najważniejsze zabiegi fizykoterapii
Fizykoterapia jest dziedziną stale rozwijającą się i jedną z jej najnowszych odkryć jest niezwykle skuteczna metoda leczenia chronicznego bólu, nazywana falą uderzeniową. Eksperci są zgodni co do tego, że terapia falą uderzeniową to najlepszy przykład na to, że walka z bólem może być nieinwazyjna, a przy tym dawać stuprocentowo zadowalające efekty. Zabiegi polegają na dostarczeniu energii wiązek fali akustycznej prosto w źródło bólu, za pomocą precyzyjnej głowicy. Dzięki temu działanie fali uderzeniowej nie oddziałuje na sąsiednie tkanki. Przeciwwskazań do wykonywania tego typu terapii jest bardzo niewiele (nowotwór, ciąża, choroby krzepliwości krwi czy przebyty niedawno zawał serca) jednak trzeba ich bezwzględnie przestrzegać, by nie uszkodzić trwale swojego zdrowia.
Kolejną metodą leczenia bólu, obrzęków i stanów zapalnych jest krioterapia, czyli wykorzystanie naturalnych reakcji organizmu na działanie bardzo niskich temperatur. Krioterapię można stosować punktowo (za pomocą ciekłego azotu) lub na cały organizm w specjalistycznych komorach. Pierwszą reakcją organizmu na działanie bardzo niskiej temperatury jest gwałtowne obkurczenie naczyń krwionośnych, które po chwili ulegają znacznemu rozszerzeniu, co reguluje przepływ krwi, a w efekcie leczy stany zapalne i oddziałuje na układ hormonalny oraz odpornościowy. Powoduje także wzmożone wydzielanie endorfin, co działa przeciwbólowo i rozluźnia napięcie mięśni.
Opisując najważniejsze zabiegi fizykoterapii, nie możemy zapomnieć o laseroterapii. Co to jest laseroterapia? Jest to lecznicze i rehabilitacyjne wykorzystanie wiązki światła lasera podczas zabiegów rehabilitacyjnych. Dzięki zabiegom laserowym można zniwelować stany zapalne, obrzęki czy nerwobóle, a laseroterapia kręgosłupa, czy laseroterapia punktowa, stosowana np. na kolano, leczy wielorakie zwyrodnienia i urazy. Warto zaznaczyć, że stosowanie lasera w celach rehabilitacyjnych nie ma praktycznie żadnych skutków ubocznych, gdyż wiązka światła działa niezwykle precyzyjnie.
Masaż leczniczy
Ostatnią z trzech podstawowych form fizjoterapii jest masaż leczniczy, znany nam już od czasów starożytnych. I tak jak na początku swojego istnienia, celem stosowania leczniczych masaży i hydromasaży jest zniwelowanie dysfunkcji ruchu poprzez normalizację napięcia mięśniowego i w efekcie, zmniejszenie dolegliwości bólowych. Wskazaniami do terapii masażem leczniczym są więc np. choroby zwyrodnieniowe, reumatyczne, porażenia i niedowłady, a także przewlekłe zapalenia stawów, mięśni i ścięgien.
Tonoliza
Tonoliza jest jednym z zabiegów fizykoterapii, stosowanych u chorych z dysfunkcjami centralnego układu nerwowego. Wykorzystywane są dwa zsynchronizowane ze sobą stymulatory, mające odrębne obwody. Jeden z nich realizuje opóźnienia wystąpienia drugiego impulsu w stosunku do pierwszego. Za pomocą tonolizy stymuluje się mięśnie spastyczne, m.in. stawy nadgarstkowy, ramienny, czy łokciowy. Spastyczność mięśni dotyczy najczęściej kończyn, ale leczymy też pacjentów borykających się ze spastycznością mięśni górnej części ciała, np. mięśni korpusu, dna miednicy, czy twarzy. Zabieg tonolizy pomaga poprawić ruchomość stawu, zniwelować wzmożone napięcie mięśni i pozbyć się niekontrolowanych, silnych skurczy.
Na czym polega tonoliza?
Tonoliza polega na elektrostymulacji mięśni spastycznych – prostowników i zginaczy. Włókna mięśniowe zostają pobudzone dzięki zastosowaniu krótkiego impulsu trójkątnego o wysokim natężeniu. Naprzemiennie powstaje silny ich skurcz, a następnie rozluźnienie. W efekcie stymulacji prądem, mięśnie pracują naprzemiennie i zostaje przywrócona ich fizjologiczna równowaga.
Wskazania i przeciwwskazania do zabiegu tonolizy
Wskazania do tonolizy obejmują pacjentów, u których z rożnych powodów doszło do dysfunkcji centralnego układu nerwowego. Są to więc osoby po udarach, operacjach neurochirurgicznych, cierpiące na stwardnienie rozsiane, urazy rdzenia kręgowego, czy mózgowe porażenie dziecięce. W każdym z tych przypadków tonoliza okazuje się pomocna, ponieważ porażone mięśnie powoli wracają do równowagi. Natomiast przeciwwskazaniem do tonolizy jest choroba nowotworowa, ciąża, zaburzenia czucia, ropne stany zapalne skóry i tkanek miękkich, choroby zakaźne, gorączka lub części metalowe w ciele.
Ultradźwięki mają szerokie pole działania, dlatego wykorzystuje się je wielokrotnie w zabiegach fizykoterapii. Działają na zasadzie fal dźwiękowych w postaci drgań mechanicznych, co prowadzi do mikromasażu tkanek. Dzięki wytworzonemu efektowi cieplnemu wewnątrz komórki i w przestrzeniach międzykomórkowych pojawia się wzmożona dyfuzja w tych miejscach. Nasila się także utlenianie i ukrwienie.
Leczenie ultradźwiękami
Co więcej, eliminowane są stany zapalne oraz dochodzi do rozluźnienia mięśni. Tkanki regenerują się, a naczynia krwionośne rozszerzają, wykazuje się też dobroczynne działanie ultradźwięków na gojenie ran. Dzięki tym właściwościom wykorzystuje się te formę zabiegów m.in. w przypadku zespołów bólowych w chorobach zwyrodnieniowych stawów i kręgosłupa, przeciążeniach mięśni i stawów, przykurczach ścięgien, krwiakach i siniakach oraz wielu innych dysfunkcjach i urazach ciała.
Rehabilitacja ultradźwiękami
Za pomocą ultradźwięków rehabilituje się pacjentów, którzy maja mechaniczne uszkodzenia ciała (skręcenia, zwichnięcia i złamania). Leczy się też obrzęki o charakterze limfatycznym oraz stany przeciążeniowe, np. zespól cieśni nadgarstka czy „łokieć tenisisty”. Dzięki przyspieszeniu przepływu limfy, przekrwieniu tkanek oraz rozluźnieniu mięśni, pacjent szybciej dochodzi do siebie.
Przeciwwskazania do terapii ultradźwiękami
Niestety, trzeba liczyć się z tym, że ultradźwięki nie będą służyć każdemu. Przeciwwskazaniami do ultradźwięków są m.in. choroby nowotworowe, zaburzenia krzepnięcia krwi, ciąża, zmiany na skórze, ostre zapalenia, rozrusznik serca lub metalowe implanty. Warto więc dopytać się lekarza o wszelkie kwestie związane z rehabilitacją ultradźwiękami.
