Fizjoterapia ma na celu rozwijanie, utrzymywanie i przywracanie maksymalnych zdolności ruchowych i funkcjonalnych człowieka. Ta metoda leczenia opiera się na środkach naturalnych, opartych na różnych formach energii fizycznej, czyli przede wszystkim ruchu, ale również bodźcach termicznych, kinetycznych, mechanicznych, elektrycznych czy świetlnych. Terapia manualna to jedna z form fizjoterapii, koncentrująca się na leczeniu zaburzeń w obrębie układu ruchu i wykorzystywana zarówno w ortopedii i reumatologii, jak i w neurologii. Na czym polega i kiedy warto po nią sięgnąć?
Spis treści
Terapia manualna – co to jest?
Terapia manualna nazywana jest również chiropraktyką. Ta metoda fizjoterapeutyczna opiera się na specjalnych formach masażu i stretchingu oraz stosowaniu różnych technik: ucisku i chwytów, manipulacji, mobilizacji i neuromobilizacji. Terapię manualną stosuje się zawsze w celu poprawienia komfortu codziennego życia człowieka, przede wszystkim poprzez zlikwidowanie lub zminimalizowanie dolegliwości bólowych zlokalizowanych w różnych częściach układu ruchu (bóle krzyżowe, lędźwiowe, lędzwiowo – krzyżowe, bóle kości ogonowej, rwa kulszowa, bóle wynikające z wad postawy itp.), bólu promieniującego do innych części ciała oraz dolegliwości związanych z zaburzeniami napięcia mięśni (np. w okolicy miednicy, bóle miesiączkowe, częstomocz), zaburzeniami snu czy migrenami.
Na czym polega terapia manualna?
Terapia manualna jest każdorazowo indywidualnie dopasowywana do konkretnego przypadku oraz dolegliwości pacjenta – wybierane są techniki optymalne dla danego przypadku, wykazujące najwyższą skuteczność w leczeniu bólu w danym obszarze ciała. Zabiegi terapii manualne przeprowadza wykwalifikowany fizjoterapeuta (magister fizjoterapii) lub osoba będąca pod jego bezpośrednim nadzorem (technik fizjoterapii). W zależności od wybranej techniki oraz obszaru poddawanego zabiegowi – pacjent może siedzieć lub leżeć (we wskazanej przez fizjoterapeutę pozycji).
W terapii manualnej wykorzystuje się najczęściej jedną z trzech technik: trakcję, mobilizację i manipulację. Manipulacja jest najbardziej zaawansowaną techniką, wymagającą by terapeuta manualny posiadał odpowiednie doświadczenie i ukończone specjalistyczne kursy z zakresu terapii manualnej. Metody usprawniające w fizjoterapii manualnej obejmują rozmaite chwyty terapeutyczne (pozwalają one na wykonanie trakcji, ślizgu lub kompresji stawów) oraz uciski, które sprawdzają się przede wszystkim w leczeniu dolegliwości bólowych.
Ważne jest, aby podczas każdego zabiegu fizjoterapeuta pozostawał w kontakcie słownym z pacjentem, a ten zgłaszał bezzwłocznie uczucie dyskomfortu czy bólu.
Najczęstsze zastosowanie i wskazania terapii manualnej
Zastosowanie terapii manualnej może zasugerować rehabilitant lub fizjoterapeuta w ramach prowadzonej lub planowanej rehabilitacji / fizjoterapii. Wskazaniem do terapii manualnej mogą być m.in.:
- bóle kręgosłupa oraz narządów ruchu – całych kończyn lub ich części, np. bóle kolan, barków, łokci, dłoni…;
- bóle stawów oraz bóle związane z obrzękami wokół nich i ograniczeniem ich ruchomości;
- rwa kulszowa, rwa udowa, rwa ramienna – bóle wynikające z ucisku nerwu kulszowego, czyli największego nerwu obwodowego ludzkiego organizmu;
- bóle w okolicy miednicy i kości ogonowej oraz klatki piersiowej;
- bóle krocza i genitaliów (również rozmaite zaburzenia seksualności);
- bóle podbrzusza i brzucha (w tym bóle owulacyjne i miesiączkowe, nieregularne miesiączki, zatrzymanie miesiączki, zbyt obfite krwawienie);
- bóle głowy (w tym również bóle migrenowe), nawracające problemy z omdleniami i zawrotami głowy (zwłaszcza jeśli nie zdiagnozowano ich przyczyny), mdłościami i odruchami wymiotnymi, a także zaburzenia widzenia i słyszenia;
- dolegliwości w obrębie układu mięśniowego (m.in. osłabienie siły mięśniowej, ciągłe uczucie zmęczenia, mrowienie, cierpnięcie itp.);
- dolegliwości psychosomatyczne (przede wszystkim różnego rodzaju nerwice);
- stany pooperacyjne oraz przygotowanie do operacji po przebytych urazach.
Terapia manualna jest metodą stosunkowo bezpieczną dla pacjentów, pod warunkiem przeprowadzanie szczegółowego wywiadu, rzetelnej oceny stanu pacjenta oraz wykluczenia związanych z daną dolegliwością przeciwwskazań względnych i bezwzględnych. Techniki i czas trwania poszczególnych zabiegów w ramach terapii są każdorazowo dobierane indywidualnie, do potrzeb konkretnego człowieka oraz dolegliwości, z którymi się boryka. Do ogólnych przeciwwskazań do stosowania terapii manualnej należy: ciąża, czynne żylaki odbytu i choroby organiczne końca dróg pokarmowych, osteoporoza (zwłaszcza w stopniu zaawansowanym) czy problemy z krzepliwością krwi.
Skuteczność terapii manualnej
O skuteczności terapii manualnej decyduje przede wszystkim szczegółowy, pogłębiony wywiad i diagnoza oraz dobranie odpowiedniej techniki lub technik, a także umiejętności fizjoterapeuty przeprowadzającego zabiegi. W celu utrwalenia efektów terapii manualnej kręgosłupa i innych części narządu ruchu często stosuje się dodatkowo działania usprawniające, m.in. kinezyterapię, fizykoterapię czy taping medyczny.
